Günümüzde Türkiye’de yabancı çalışan sayısı her geçen yıl artarken, şirketler de uluslararası yetenekleri istihdam etmek için daha fazla başvuru yapıyor. Bu nedenle çalışma izni nasıl alınır, başvuru şartları nelerdir ve hangi belgeler gerekiyor gibi sorular hem işverenler hem de yabancı çalışanlar için büyük önem taşıyor. Özellikle çalışma hayatında kayıt dışı istihdamın önlenmesi, yabancı çalışanların sosyal güvence altına alınması ve işverenlerin hukuki yükümlülüklerini doğru şekilde yerine getirmesi açısından çalışma izni süreçlerinin doğru bilinmesi büyük avantaj sağlıyor.
Bu rehberde Türkiye’de çalışma izni sürecini A’dan Z’ye ele alıyor; başvuru adımlarından gerekli belgelere, kimlerin çalışma izni alabileceğinden kimlerin alamayacağına kadar tüm detayları kullanıcı dostu bir dille açıklıyoruz.
Çalışma İzni Nedir? Kimlere Verilir?
Çalışma izni, Türkiye’de yabancı uyruklu bir kişinin yasal olarak bir işte çalışabilmesi için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından verilen resmî izindir. Yani bir yabancının Türkiye’de çalışabilmesi için mutlaka çalışma iznine sahip olması gerekir; aksi durumda hem çalışan hem de işveren için ciddi idari cezalar uygulanır.
Türkiye’de çalışma izinleri 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu kapsamında düzenlenir ve sistem tamamen dijitalleşmiş durumdadır. Hem işveren hem de yabancı çalışan, e-Devlet altyapısı üzerinden elektronik başvuru yapabilir.
Aşağıdaki yabancı uyruklu kişiler Türkiye’de çalışma izni alabilir:
- Türkiye’de yasal olarak bulunan ve geçerli bir ikamet iznine sahip olan yabancılar
- Türkiye dışında olup Türkiye’deki bir işveren tarafından işe alınacak kişiler
- Türkiye’de öğrenim gören yabancı öğrenciler (belirli koşullar altında)
- Ev hizmetlerinde çalışacak yabancılar
- Serbest meslek sahipleri (belirli durumlarda bağımsız çalışma izni)
- Uzmanlık gerektiren alanlarda görev alacak uluslararası çalışanlar
- Yabancı yatırımcılar, üst düzey yöneticiler ve kilit personel
- Turkuaz Kart başvurusu için uygun nitelikli yabancılar
Bazı yabancılar çalışma izni alamaz veya çalışma izni başvuruları reddedilir:
- Türkiye’de kaçak veya usulsüz ikamet eden yabancılar
- Turist vizesiyle kısa süreli bulunan ve çalışma amacı olmayan kişiler
- Kamu düzeni ve güvenliği açısından sakıncalı görülenler
- Türkiye’de çalışma yasağı bulunan belirli uyruklar (mevzuata göre dönemsel değişir)
- Eksik evrakla veya yanlış bilgilerle başvuranlar
Çalışma İzni Olmadan Çalışmanın Sonuçları
Türkiye’de çalışma izni olmadan çalıştırılan yabancılar için:
- Yabancı çalışana idari para cezası
- İşverene çok daha yüksek idari para cezaları
- Gerekirse sınır dışı işlemleri
- Tekrar giriş yasağı
- İş kazası ve sigorta süreçlerinde büyük hukuki riskler gibi ciddi yaptırımlar uygulanır.
Çalışma İzni Türleri Nelerdir?
Türkiye’de yabancı uyruklular için çalışma izni tek tip değildir; farklı çalışma koşullarına, mesleklere ve süre ihtiyaçlarına göre çeşitli izin türleri uygulanır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından verilen bu izinler, hem işverenin hem de yabancı çalışanın durumuna göre belirlenir. Doğru çalışma izni türünü bilmek, başvuru sürecinin sorunsuz ilerlemesi ve reddedilme ihtimalinin azalması açısından önemlidir.
Aşağıda Türkiye’de en yaygın kullanılan çalışma izni türlerini ve hangi durumlarda tercih edildiklerini detaylı şekilde bulabilirsiniz.
- Kısa Süreli Çalışma İzni (1 Yıllık)
Türkiye’de en sık verilen izin türüdür. Özellikleri:
- İlk başvuruda en fazla 1 yıl verilir.
- İzin yalnızca başvuru yapılan işyeri ve işveren için geçerlidir.
- Çalışanın işyeri değiştirmesi halinde yeni izin alınması gerekir.
Kimler için uygundur?
- İlk kez çalışma izni alacak yabancılar
- İşverenin yabancı çalışanı belirli bir pozisyon için işe alması
- Ev hizmetleri personeli
- Turizm, hizmet ve perakende sektöründe istihdam edilen yabancılar
- Çalışma İzni Süre Uzatımı (2 veya 3 Yıllık)
Bir yabancı çalışan ilk yılın sonunda aynı işverenle çalışmaya devam edecekse süre uzatma başvurusu yapabilir. Süre uzatma aşamaları:
- 1. uzatma: En fazla 2 yıl
- 2. ve sonraki uzatmalar: En fazla 3 yıl
Dikkat: İşveren değiştiğinde uzatma değil, yeniden başvuru yapılır.
- Süresiz Çalışma İzni (Permanent / Sınırsız İzin)
Türkiye’de uzun yıllar yaşayan ve belirli koşulları karşılayan yabancılara verilen özel bir izindir. Şartları:
- Türkiye’de en az 8 yıl kesintisiz çalışma izni veya
- En az 8 yıl kesintisiz ikamet + istihdama katkı değerlendirmes
Avantajları:
- Çalışma izni süresi yenilenmez,
- İşveren değişse bile iznin geçerliliği devam eder,
- Oturum izni avantajları sağlar,
- Sosyal haklarda Türk vatandaşına yakın statü kazandırır.
- Bağımsız Çalışma İzni
Kendi adına iş yapmak isteyen yabancılara belirli şartlar sağlandığında verilir. Kimler alabilir?
- Serbest meslek sahipleri
- Doktor, avukat, sanatçı, sporcu gibi profesyoneller
- Kendi şirketinde ortak veya yönetici olan yabancılar
Bu izin türü çok sınırlı sayıda kişiye verilir ve değerlendirme kriterleri oldukça katıdır.
- Turkuaz Kart (Nitelikli Yabancılar İçin)
Türkiye’nin en prestijli çalışma ve ikamet kartıdır. ABD’nin “Green Card” sistemine benzer. Kimlere verilir?
- Bilim insanlarına
- Üst düzey yöneticilere
- Ar-Ge uzmanlarına
- Yüksek yatırım yapan yabancılara
- Uluslararası başarıya sahip profesyonellere
Avantajları:
- Kalıcı çalışma ve ikamet hakkı
- Aile bireylerine özel Turkuaz Kart aile izni
- İlk 3 yıl izleme sürecinden sonra süresiz statü
- Geçici Koruma Altındaki Yabancılar İçin Çalışma İzni
(“Suriyeliler çalışma izni” olarak da bilinir)
Özellikleri:
- Yalnızca belirli sektörlerde çalışma izni verilir
- İl bazlı kota uygulamaları vardır
- İşveren üzerinden başvuru yapılır
- Öğrenciler İçin Çalışma İzni
Yabancı öğrenciler, belirli sınırlamalarla çalışma izni alabilir:
- Lisans öğrencileri: 1. yılın sonunda yarı zamanlı çalışma
- Yüksek lisans ve doktora öğrencileri: Serbest çalışma izni başvurusu
- Stajyer öğrenciler için ek düzenlemeler bulunur
Çalışma İzni Başvuru Şartları Nelerdir?
Türkiye’de çalışma izni almak hem yabancı çalışan hem de işveren açısından belirli kriterlere bağlıdır. Bakanlık, başvuruyu değerlendirirken hem yabancının niteliğini, hem de işverenin yasal yükümlülüklerini dikkate alır. Bu nedenle çalışma izni başvurusu, yalnızca belgelerin yüklenmesiyle değil; mevzuata uygunlukla da yakından ilişkilidir.
Yabancı Çalışan İçin Çalışma İzni Şartları
- Geçerli pasaport / seyahat belgesi olmalı ve pasaportun süresi en az 60 gün daha uzun olmalıdır.
- Türkiye’de yasal olarak bulunmak. Yabancı kişi:
- Geçerli ikamet iznine sahip olabilir
- Ya da “yurt dışından çalışma izni başvurusu” yapabilir. Türkiye’de kaçak durumda olan kişilerin başvurusu kabul edilmez.
- İşveren tarafından sisteme kaydedilmek
Çalışma izni bireysel olarak yapılamaz; mutlaka bir işveren tarafından başlatılır.
- Mesleğe uygun nitelik ve eğitim
Bazı mesleklerde (doktor, mühendis, öğretmen, mimar vb.) diploma denkliği zorunludur.
- Başvuruda eksik bilgi olmaması
Bakanlığın en sık reddetme sebeplerinden biri eksik evrak ve yanlış bilgi girişidir.
- İşveren İçin Çalışma İzni Şartları
Türkiye’de çalışma izni başvurusu esas olarak işveren üzerinden yapılır. Bu nedenle işverenin de belirli koşulları sağlaması gerekir.
- En az 5 Türk çalışan şartı
İşveren, her bir yabancı çalışan için:
- En az 5 Türk vatandaşı istihdam ediyor olmalıdır. (Turizm veya ev hizmetlerinde istisnalar vardır.)
- Şirketin mali yapısının uygun olması
- Sermaye en az 100.000 TL olmalı
- Yıllık cirosu en az 800.000 TL olmalı
- Ya da yıllık ihracatı en az 250.000 dolar olmalı. Şirket bu kriterlerden en az birini karşılamalıdır.
- İşin yabancı tarafından yapılmasını gerektiren durum
Bakanlık, istihdam edilecek yabancının:
- Özel uzmanlık
- Teknik yeterlilik
- Dil veya kültürel beceriler gerektiren bir alanı doldurduğunu görmek ister.
- Kaçak işçi çalıştırma kaydı olmamalı
Firmanın geçmiş yıllarda SGK veya Bakanlık cezası olması ret sebebidir.
- İşverenin Sağlaması Gereken Ek Kurallar
Yabancının maaşı belirli bir alt sınırın üzerinde olmalı. Burada meslek gruplarına göre alt sınırlar değişir:
- Uzman / mühendis → Asgari ücretin 4 katı
- Ev hizmetleri → Asgari ücret
- Turizm personeli → Asgari ücretin 1,5 katı
- Yönetici → Asgari ücretin 6,5 katı
İşveren SGK tescilli olmalı
Yeni açılan veya pasif durumdaki şirketler başvuru yapamaz. Başvuru süresi kaçırılmamalı.
Yurt içi başvuruları:
- İş sözleşmesi imzalandıktan sonra 30 gün içinde yapılmalıdır.
Yurt dışı başvuruları:
- Yabancı, Türk Konsolosluğuna başvuru yaptıktan sonra işveren 10 gün içinde online sistemi doldurmalıdır.
Çalışma İzni Başvurusu Neden Reddedilir?
- Eksik evrak
- Yanlış maaş aralığı
- 5 Türk çalışan şartının sağlanmaması
- Şirketin mali kriterleri karşılamaması
- Sahte veya hatalı bilgiler
- Yabancı çalışanın mesleki yeterliliğinin kanıtlanamaması
- Geç başvuru
- Turizm / hizmet sektörlerinde kota doluluğu
Çalışma İzni Başvurusu Nasıl Yapılır?
Türkiye’de çalışma izni başvurusu, hem işveren hem de yabancı çalışan tarafından ortak yürütülen dijital bir süreçtir. Başvurular e-Devlet ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın online sistemi üzerinden yapılır. Başvuru işlemleri; başvuru türüne göre yurt içi veya yurt dışı şeklinde ikiye ayrılır.
- Yurt İçi Çalışma İzni Başvurusu (Türkiye’de Bulunan Yabancılar)
Yabancı kişinin geçerli ikamet izni varsa başvurular Türkiye içinden yapılır.
Adım 1: İşverenin Ön Hazırlığı
- İş sözleşmesi hazırlanır
- Yabancının pasaport bilgileri alınır
- Yabancının ikamet izni süresi kontrol edilir
- İşveren sistemde kendini tanımlar
Adım 2: İşverenin Online Başvuru Yapması
İşveren, e-Devlet üzerinden: “Yabancı Çalışma İzni Otomasyon Sistemi” üzerine giriş yapar ve çalışma izni başvuru formunu doldurur. Bu aşamada sisteme yüklenir:
- İş sözleşmesi
- Pasaport fotokopisi
- Biyometrik fotoğraf
- Diploma veya mesleki yeterlilik
- Şirket evrakları (ticaret sicil gazetesi, vergi levhası vb.)
Adım 3: Yabancının Sistemi Onaylaması
Bakanlık, yabancı çalışanın e-Devletine kod gönderir. Yabancı kişi sisteme giriş yaparak başvuruyu onaylar.
Adım 4: Bakanlık Değerlendirmesi
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı başvuruyu inceler ve ortalama 30 gün içinde sonuçlandırır.
Adım 5: Onaylanan İznin SGK’ya Bildirilmesi
Çalışma izni çıktıktan sonra işveren:
- 30 gün içinde yabancı işçiyi SGK’ya işe giriş bildirgesi ile işe başlatmalıdır.
- Yurt Dışı Çalışma İzni Başvurusu (Türkiye Dışındaki Yabancılar)
Türkiye’de olmayan yabancılar için süreç biraz farklı işler.
Adım 1: Yabancının Konsolosluktan Başvuru Yapması.
Yabancı kişi, kendi ülkesinde bulunan:
Türkiye Cumhuriyeti Konsolosluğu / Büyükelçiliği üzerinden “Çalışma Vizesi İçin Referans Numarası” alır.
Adım 2: İşverenin 10 Gün İçinde Online Başvuru Yapması
Konsolosluk başvurusundan sonra işveren:
10 gün içinde Bakanlığın online sistemine giriş yaparak ilgili form ve evrakları yükler.
Adım 3: Bakanlık İncelemesi
Gerekli belgeler alındıktan sonra başvuru yaklaşık 30–45 gün içinde sonuçlanır.
Adım 4: Vize ve Çalışma İzni Birlikte Verilir
Başvuru kabul edilirse:
- Yabancıya çalışma izni + çalışma vizesi birlikte onaylanır
- Yabancı Türkiye’ye giriş yapar ve SGK işlemleri başlatılır
Çalışma İzni İçin Gerekli Başvuru Evrakları
İşveren Evrakları
- Vergi levhası
- Ticaret sicil gazetesi
- İmza sirküleri
- SGK dökümleri
- Faaliyet belgesi
Yabancı Çalışan Evrakları
- Pasaport fotokopisi
- Biyometrik fotoğraf
- Diploma / yeterlilik belgeleri
- İş sözleşmesi
- İkamet izni (yurt içi başvurularda)
Çalışma İzni Başvurusunun Takibi
Başvuruyu hem işveren hem de yabancı çalışan e-Devlet üzerinden “Çalışma İzni Başvuru Takip” üzerinden görebilir.
Başvuru durumları:
- Değerlendiriliyor
- Ek evrak isteniyor
- Onaylandı
- Reddedildi şeklinde güncellenir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Aşağıda Türkiye’de çalışma izniyle ilgili en çok merak edilen soruların güncel ve açıklayıcı yanıtlarını bulabilirsiniz.
Çalışma izni almak ne kadar sürer?
Başvurular ortalama 30 gün içinde sonuçlanır. Yurt dışı başvurular bazen 45 güne kadar uzayabilir.
Çalışma izni olmadan çalışmak yasak mı?
Evet. Türkiye’de çalışma izni olmadan çalışan yabancılar ve onları çalıştıran işverenler için yüksek para cezaları uygulanır ve yabancı sınır dışı edilebilir.
Türkiye’de çalışma izni için kaç Türk çalışan şartı var?
İşveren, çalıştıracağı her bir yabancı için en az 5 Türk çalışan istihdam etmek zorundadır.
Ev hizmetleri ve bazı turizm alanlarında istisnalar vardır.
Yabancı öğrenci çalışma izni alabilir mi?
Evet, lisansüstü öğrenciler doğrudan alabilir. Lisans öğrencileri ise sadece haftada 24 saat çalışabilir ve işveren başvuru yapmalıdır.
Çalışma izni Türkiye’de ikamet izni yerine geçer mi?
Evet. Çalışma izni kartı aynı zamanda ikamet izni sayılır ve yabancıya Türkiye’de yasal kalış hakkı sağlar.
Çalışma izni reddedilirse ne yapılır?
Ret nedeni e-Devlet’te görünür. Eksikler tamamlanarak 30 gün içinde yeniden başvuru yapılabilir.
Yabancı bir kişi kendi adına çalışma izni başvurusu yapabilir mi?
Hayır. Türkiye’de çalışma izni mutlaka işveren tarafından başlatılır. Yabancı kişi tek başına başvuru yapamaz. Sadece Turkuaz Kart (nitelikli yabancı) özelinde istisnalar vardır.
Çalışma izni kaç yıllık verilir?
İlk başvuruda genellikle 1 yıl, uzatma başvurularında 2 veya 3 yıl verilebilir. Aynı işyerinde uzun süre çalışanlara daha uzun süreli izin verilebilir.
Çalışma izni uzatma başvurusu ne zaman yapılır?
Süresi dolmadan 60 gün önce başvuru yapılabilir. Son gün başvurusu kabul edilmez.
Çalışma izni çıktıktan sonra SGK girişi ne zaman yapılmalı?
İşveren, çalışma izni onaylandıktan sonra 30 gün içinde SGK girişini yapmak zorundadır.
Çalışma izni için gerekli belgelerde eksik olursa ne olur?
Bakanlık işlem durdurur ve ek evrak ister. Evraklar süresinde yüklenmezse başvuru reddedilir.
Çalışma iznim farklı işyerinde geçerli olur mu?
Hayır. Türkiye’de çalışma izni yalnızca izin alınan işveren ve iş yeri adresinde geçerlidir. İş değişikliği yapılırsa yeni izin başvurusu gerekir.
Çalışma izni ile Türkiye’ye giriş çıkış yapabilir miyim?
Evet, çalışma izni kartı ikamet izni yerine geçtiği için yabancı serbestçe giriş-çıkış yapabilir.
Çalışma İzni, Yabancılar İçin Türkiye’de Yasal Çalışmanın Temel Şartıdır
Türkiye’de çalışma izni, yabancı uyruklu kişilerin yasal, güvenli ve sosyal güvence altında çalışabilmesi için en temel şarttır. Hem çalışan hem de işveren açısından ciddi sorumluluklar içeren bu süreç; doğru belgelerle, mevzuata uygun bir şekilde ve zamanında tamamlandığında oldukça pratik bir yapıya sahiptir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından tamamen dijitalleştirilen başvuru sistemi sayesinde işlemler artık çok daha hızlı sonuçlanmakta, yabancılar Türkiye’de yasal olarak çalışmaya başlayabilmektedir.
Çalışma izni almak, sadece yasal gereklilikleri karşılamakla kalmaz; aynı zamanda çalışan ve işveren arasındaki iş ilişkisinin güvenle sürdürülmesini sağlar. İş güvenliği, sosyal haklar, SGK güvencesi ve uzun vadeli istihdam planlaması gibi unsurlar da çalışma izniyle mümkün hale gelir. Bu nedenle hem bireysel yabancı çalışanların hem de uluslararası yetenekleri bünyesine katmak isteyen şirketlerin çalışma izni sürecini doğru anlaması büyük önem taşır.
