İş hayatında zaman zaman yeni fırsatlara yönelmek, daha iyi çalışma koşulları aramak veya koşullarını geliştirmek isteyen çalışanlar için iş değişikliği kaçınılmaz bir süreç. Ancak mevcut işinde çalışmaya devam ederken aynı anda iş aramak hem zaman hem de enerji açısından zorluk yaratabiliyor. İşte bu noktada iş arama izni, çalışanlara tanınan son derece kritik bir hak olarak öne çıkıyor.
4857 sayılı İş Kanunu’nda açıkça tanımlanan iş arama izni, ihbar süresi içinde olan çalışanların, yeni iş bulabilmeleri için işveren tarafından çalışma saatleri içinde verilen ücretli izin hakkını ifade eder. Ancak bu izin nasıl hesaplanır, kimler kullanabilir, işveren hangi durumlarda engelleyebilir, toplu kullanım mümkün mü gibi pek çok soru çalışanların zihnini meşgul ediyor. Bu yazıda iş arama izniyle ilgili tüm süreci baştan sona ele alıyoruz.
İş Arama İzni Nedir?
İş arama izni, 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 27. maddesinde düzenlenen ve ihbar süresi içinde bulunan çalışanlara verilen bir hak. Kanuna göre işveren, işten ayrılacağını bildiren veya işveren tarafından işten çıkarılan çalışana ihbar süresi boyunca günlük en az 2 saat iş arama izni vermek zorundadır. Bu izin, çalışanın yeni bir iş bulabilmesi için tanınmış bir kolaylık olduğu için;
- Ücretlidir
- İşveren tarafından engellenemez
- Çalışma saatleri içinde kullandırılır
- Çalışanın inisiyatifine göre gün içinde belirlenebilir
Ayrıca işveren bu izni başka bir izin türüyle (yıllık izin, mazeret izni, ücretsiz izin) karıştırarak değiştiremez veya yerine farklı bir hak tanıması teklif edemez. İş arama izni, tek başına özel bir hak kategorisidir. İşverenin çalışanı bu izni kullandırmadan çalıştırması halinde, çalıştırdığı süre fazla mesai olarak kabul edilir ve %50 zamlı ücret ödemesi gerekir.
Kimler İş Arama İzni Alabilir?
İş arama izni her çalışan için geçerli değildir. Kanuna göre bu haktan yararlanabilmek için belirli şartların oluşması gerekir.
İhbar süresi içinde olan çalışanlar
İş arama izni, ihbar süresinin başladığı gün itibarıyla kullanılabilir. İhbar süresi ise çalışanın kıdemine göre değişir:
Kıdem Süresi İhbar Süresi
6 aydan az 2 hafta
6 ay – 1.5 yıl 4 hafta
1.5 – 3 yıl 6 hafta
3 yıldan fazla 8 hafta
Örneğin 4 yıllık bir çalışan için ihbar süresi 8 hafta olduğundan, bu kişi 8 hafta boyunca günlük iş arama izni kullanabilir.
İstifa eden çalışanlar
Çoğu kişi sadece işten çıkarılanların bu hakkı kullandığını düşünür, ancak bu yanlış bir bilgidir. İstifa eden çalışanlar da iş arama izni hakkına sahiptir; yeter ki işten ayrılma sürecini ihbar süresine uygun şekilde başlatmış olsun.
İşveren tarafından çıkarılan çalışanlar
İşveren ihbarlı fesih yapmışsa, çalışan iş arama izni hakkını otomatik olarak kazanır.
Deneme süresi çalışanları
Deneme süresi içinde iş sözleşmesi herhangi bir ihbar süresi olmadan feshedildiği için iş arama izni hakkı yoktur.
İş Arama İzni Nasıl Hesaplanır?
İş Kanunu’na göre günlük iş arama izni en az 2 saattir. Bu ifade, işverenin isterse daha fazla süre verebileceği anlamına gelir; ancak minimum süre 2 saattir.
Günlük 2 Saat Kuralı
Çalışan her gün mesai saatleri içinde en az 2 saat izin kullanabilir. Örneğin 09:00–18:00 çalışan biri, bu 2 saati sabah 09:00–11:00 arası kullanabileceği gibi 16:00–18:00 arası da kullanabilir.
4 Haftalık İhbar Süresi İçin İş Arama İzni Hesabı
Bu soru en çok aranan sorulardan biridir: “4 hafta ihbar süresi iş arama izni kaç gün eder?”
4 haftalık ihbar süresi 28 gündür. Ancak izin çalışma günleri üzerinden hesaplanır.
Haftada 5 gün çalışan biri için:
- Haftalık izin: 2 saat x 5 gün = 10 saat
- 4 haftada toplam: 10 saat x 4 = 40 saat
Bu da 5 tam iş gününe eşdeğer bir izin süresidir.
Özet:
4 hafta ihbar süresi = 40 saat iş arama izni
Yaklaşık 5 tam gün
İhbar Süresi Günlük İzin Haftalık Toplam Genel Toplam Tam Gün Karşılığı
2 hafta 2 saat x 5 gün 10 saat 20 saat 2.5 gün
4 hafta 2 saat x 5 gün 10 saat 40 saat 5 gün
6 hafta 2 saat x 5 gün 10 saat 60 saat 7.5 gün
8 hafta 2 saat x 5 gün 10 saat 80 saat 10 gün
Bu tabloda görüldüğü gibi çalışan kıdemi arttıkça iş arama izni toplamı da artmaktadır.
2 Saat İş Arama İzni Nasıl Kullanılır?
Kanun çalışanlara bu konuda büyük bir esneklik tanır. Çalışan 2 saatlik izni isterse şöyle bölebilir:
- 1 saat sabah
- 1 saat öğleden sonra
Saat seçimini kim yapar?
Çalışan belirler. İşveren, yalnızca işin aksamaması için saat önerisinde bulunabilir ancak zorunlu tutamaz.
İşveren kontrol edebilir mi?
İş arama izninin amacı iş bulma faaliyetidir; ancak işveren çalışanın ne yaptığına dair bir kontrol hakkına sahip değildir. Sadece izin saatinin gerçekten kullanıldığını takip edebilir.
İş Arama İzni Toplu Kullanılabilir mi?
“Çalışan isterse iş arama izinlerini birleştirerek toplu kullanabilir.” Bu toplu kullanımın koşulları şunlardır:
- Çalışan toplu kullanmak istediğini 1 gün önceden işverene yazılı olarak bildirmelidir.
- İşveren bu talebi reddedemez.
- Tüm izin tek seferde veya birkaç toplu blok halinde kullanılabilir.
Örnek:
4 haftalık ihbar süresi olan bir çalışan 40 saatlik iznini 5 tam gün olarak toplu kullanabilir. Toplu kullanım, yeni iş görüşmelerine şehir dışına çıkması gereken çalışanlar için büyük kolaylık sağlar.
İş Arama İzni Ne Zaman Kullanılır?
Bu izin çalışma saatleri içerisinde kullanılır. Mesai dışına taşınması veya hafta sonu olarak değerlendirilmesi mümkün değildir.
İşi aksatmamak için saat düzeni yapılabilir mi?
Çalışan ve işveren karşılıklı anlaşarak belirli saatler üzerinde uzlaşabilir. Ancak nihai karar çalışanındır.
İş Arama İzni Ücretli midir?
İş arama izni tamamen ücretlidir. İşveren bu süre için:
- Ücret kesintisi yapamaz
- Prim veya yan haklarda değişiklik uygulayamaz
- Yıllık izin günlerinden düşemez
İşveren izni kullandırmazsa ne olur?
Çalıştırdığı süre fazla mesai olarak kabul edilir. Dolayısıyla:
- Kullandırılmayan her saat için %50 zamlı ücret ödenmelidir.
Bu ödeme, çalışanın normal maaşından bağımsızdır ve ayrıca hesaplanır. Eğer işveren izin vermiyor, engelliyor ya da çalıştırmaya devam ediyorsa:
- Çalışan, izin kullandırılmayan saatler için zamlı çalışma ücreti talep edebilir.
- Gerekirse Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikâyette bulunabilir.
- İş sözleşmesinin temelde ihlal edildiği durumlarda haklı nedenle fesih yapılabilir.
Bu nedenle iş arama izninin kullandırılmaması iş hukuku açısından ciddi bir ihlaldir.
İşverenler İçin İş Arama İzni Yönetimi
- İç Yönergede açık olarak belirtilmeli
Şirket içi insan kaynakları yönergesinde iş arama iznine dair:
- Süreler
- Kullanım şekli
- Toplu izin koşulları
- Bildirim yöntemleri açıkça belirtildiğinde hem çalışan hem işveren için süreç daha sorunsuz ilerler.
- Çalışan motivasyonuna katkı sağlar
İş arama izni, çalışan-işveren ilişkisini pozitif yönde etkiler. Hakkın doğru kullandırılması:
- İşten ayrılacak çalışanla iyi ilişki kurulmasını sağlar
- İşveren markasına zarar gelmesini engeller
- Çalışanın süreç sonunda şirketi olumlu hatırlamasına neden olur.
- Sık Yapılan İşveren Hataları
- İzni mesai dışına kaydırmak
- “Bugün olmaz, yarın kullanırsın” şeklinde ertelemek
- Toplu kullanım talebini reddetmek
- İzin saatini işçinin yerine belirlemek
Bu hatalar işveren için hukuki risk oluşturur.
Kısa Kısa Sorular
- İş arama izni hafta sonuna denk gelirse kullanılır mı?
Hayır. Sadece çalışma günlerine göre hesaplanır.
- Uzaktan çalışanlar iş arama izni kullanabilir mi?
Evet, uzaktan çalışma modeli bu hakkı ortadan kaldırmaz.
- İzin kullanılmadan ihbar süresi biterse hak yanar mı?
Evet. Kullanılmayan süre için sadece ücret talep edilebilir.
- Toplu izin için işveren onayı gerekir mi?
Hayır, sadece yazılı bildirim yeterlidir.
İş Arama İzni Hem Çalışan Hem İşveren İçin Yasal Bir Güvence
İş arama izni, işten ayrılma sürecinin daha düzenli, şeffaf ve sağlıklı yürütülmesi için hem çalışan hem de işveren açısından önemli bir haktır. Çalışanlar yeni iş arayışlarını gönül rahatlığıyla sürdürebilirken, işverenler de süreci doğru yönettiklerinde hem hukuki uyum sağlar hem de güçlü bir işveren markası oluşturur.
Hakların doğru bilinmesi ve uygulanması, çalışma hayatındaki birçok sorunu daha ortaya çıkmadan çözer. Bu nedenle ihbar sürecine giren her çalışanın bu hakkı bilmesi, işverenlerin de mevzuata uygun biçimde süreci yönetmesi büyük önem taşır.
