İş hayatında hem çalışanların hem de işverenlerin haklarını koruyan düzenlemeler arasında ihbar süresi uygulaması da yer alıyor. Bir iş sözleşmesinin sona erdirilmesi durumunda tarafların mağdur olmaması için kanunla belirlenen bu süre, işçinin yeni bir iş bulabilmesi ya da işverenin yerine yeni bir çalışan bulması için tanınan bir zaman dilimi olarak tanımlanıyor.
Bu yazıda ihbar süresinin anlamını, farklı çalışma sürelerine göre değişen ihbar sürelerini ve uygulama esaslarını tüm detaylarıyla ele alacağız.
İhbar Süresi Ne Anlama Geliyor?
İhbar süresi, İş Kanunu’na göre iş sözleşmesini feshetmek isteyen tarafın kim olduğuna bakmaksızın karşı tarafa önceden bildirim yaparak tanımak zorunda olduğu süre anlamına geliyor. Bu sürenin 2 amacı bulunuyor:
– İşçiye yeni bir iş araması için zaman tanımak,
– İşverene ise işin aksamaması için yeni personel bulma fırsatı sağlamak.
Ancak ihbar süresinde durum çalışanın kıdemine göre değişiyor. Bildirim yapılmadan işten ayrılma veya işten çıkarma durumunda ise ihbar tazminatı gündeme geliyor. Böylece bu süre hem çalışan hem de işveren için karşılıklı bir yükümlülük niteliği taşıyor.
Kısacası, ihbar süresi iş ilişkisinde adil bir geçiş dönemi yaratıyor ve tarafların hazırlıksız yakalanmasını önlüyor.
İhbar Süresi Nasıl Uygulanır?
İhbar süresi, işten ayrılma ya da işten çıkarma sürecinde tarafların haklarını korumak için belirlenmiş bir süre olduğundan, nasıl uygulanacağı İş Kanunu’nda net şekilde tanımlanıyor.
Çalışanlar için İhbar Süresi
– Çalışan işten ayrılmak istediğinde, işverene önceden haber vermek zorunda ve ihbar süresine uymadan işi bırakırsa, işveren çalışandan ihbar tazminatı talep etme hakkı kazanıyor.
İşverenler için İhbar Süresi
– İşveren, işçiyi işten çıkarırken ihbar süresini tanımak zorunda. Aksi halde çalışana ihbar tazminatı ödemesi gerekiyor. Bununla birlikte ihbar süresi boyunca işçi çalışmaya devam eder ve maaşını almaya devam eder.
İhbar Süresinin Kullanımı
– İhbar süresi boyunca çalışan, haftada en az 2 saat iş arama izni kullanma hakkına sahip oluyor. Bu süre, iş arama hakkının engellenmesi durumunda işçiye ayrıca ücret olarak ödenir.
İhbar süresi sadece bir zaman dilimi değil, aynı zamanda hem işçi hem de işverenin uyması gereken bir yasal bir yükümlülük niteliği taşıyor.
Yeni İşe Giren Çalışanların İhbar Süresi
İş hayatına yeni başlayan ya da kısa süreli bir işte çalışanlar için ihbar süresi, daha uzun kıdemi olanlara göre farklılık gösterir. Ihbar süresinin uzunluğu kıdeme bağlı olarak şekillenir.
Deneme Süresinde İhbar Süresi Olur mu?
– İş Kanunu’na göre, iş sözleşmesinde belirtilen deneme süresi (maksimum 2 ay, toplu iş sözleşmeleriyle 4 ay) içinde taraflar ihbar süresine gerek kalmadan sözleşmeyi feshedebilir.
– Bu dönemde çalışan da işveren de önceden bildirim yapmadan işten ayrılabilir veya çıkarabilir.
1-6 ay Çalışanların İhbar Süresi
– Çalışan iş yerinde 6 aydan kısa süre çalışmışsa, ihbar süresi 2 haftadır. Bu sürede çalışan iş arama izni kullanabilir ve maaşını almaya devam eder.
1 Yıla Kadar Çalışanların İhbar Süresi
– 6 ayı doldurup 1 yıla kadar çalışanlar için de ihbar süresi yine 2 haftadır.
– Ancak 1 yılı doldurduktan sonra ihbar süresi otomatik olarak uzar.
Yeni işe giren çalışanlar için ihbar süresi daha kısa tutulmuştur. Bu durum hem işçinin hem de işverenin esnekliğini artırmak için getirilmiş bir düzenlemedir.
Uzun Süreli Çalışanların İhbar Süresi
Çalışanın kıdemi arttıkça, iş kanunu ona tanınacak ihbar süresini de uzatır. Bu sayede hem çalışanın iş güvencesi artar hem de işverenin yeni personel bulması için daha fazla zamanı olur.
1 – 3 Yıl Arası Çalışanlar
– 1 yıldan fazla, 3 yıldan az süredir iş yerinde çalışanlarda ihbar süresi 4 hafta (1 ay) olarak belirlenmiştir. İşveren işçiyi çıkarmak isterse, en az 1 ay önceden bildirmek zorundadır.
3 – 5 Yıl Arası Çalışanlar
– 3 yılını doldurup 5 yıldan az çalışanlarda ihbar süresi 6 hafta (1,5 ay) olarak belirlenmiştir. Bu süre boyunca işçinin iş arama izni hakkı devam eder.
1 yıldan 5 yıla kadar kıdemi olan çalışanların ihbar süreleri, kademeli olarak 2 haftadan 6 haftaya kadar çıkar.
5 Yıldan Fazla Çalışanların İhbar Süresi
– 5 yıl ve üzeri çalışanlar, iş yerine ciddi emek vermiş kabul edilir bu nedenle ihbar süresi 8 hafta (2 ay) olarak belirlenmiştir. İşveren bu süreyi tanımadan iş akdini feshederse, çalışana 8 haftalık ihbar tazminatı ödemek zorundadır.
İhbar Süresi Hangi Durumlarda Geçerli Değildir?
Her ne kadar ihbar süresi işçi ve işveren arasındaki iş sözleşmesinin sona erdirilmesinde temel bir kural olsa da, bazı durumlarda bu süreye uyulmasına gerek kalmaz. Bu istisnalar “haklı fesih halleri” olarak tanımlanır.
Haklı Fesih Durumları
İşçinin haklı nedenle feshi:
– Maaşın ödenmemesi
– İş güvenliği ve sağlığına aykırı koşullar
– İşverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışları
İşverenin haklı nedenle feshi:
– İşçinin işini yaparken kasıtlı zarar vermesi
– İşçinin sık sık devamsızlık yapması
– İşçinin ahlak ve güven kurallarına aykırı davranışları
İhbar Süresinin Uygulanmadığı Durumlar
– Deneme süresi içindeki fesihler
– Belirli süreli iş sözleşmesinin süresinin dolması
– İş sözleşmesinin karşılıklı anlaşmayla (ikale sözleşmesi) sona erdirilmesi
Bu hallerde taraflar ihbar süresine uymak zorunda değildir ve ihbar tazminatı talep edilemez
İhbar süresihem çalışanların hem de işverenlerin haklarını koruyan önemli bir iş hukuku düzenlemesidir. İş sözleşmesinin sona erdirilmesinde taraflara adil bir geçiş süresi tanır; çalışana yeni iş arama zamanı verirken, işverene de işin aksamaması için yeni çalışan bulma imkanı sağlar.
